Το ελαιόλαδο είναι η βάση της Μεσογειακής διατροφικής αλυσίδας, η οποία έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί πρότυπο σωστής και υγιεινής διατροφής και παράγοντα μακροζωίας.
Οι ευεργετικές ιδιότητες του ελαιόλαδου έγκεινται στην χημική του σύσταση. Το ελαιόλαδο αποτελείται από ελαϊκό οξύ, λινελαϊκό οξύ, παλμητικό και στεατικό οξύ και από φυτοστερόλες σε πολύ μικρό ποσοστό. Από τα στοιχεία αυτά, μεγάλη σημασία για τον άνθρωπο έχει το λινελαϊκό οξύ, η έλλειψη του οποίου οδηγεί σε σειρά βλαβών, όπως καθυστέρηση της ανάπτυξης, διαταραχές του μεταβολισμού κ.λ.π.
Το ελαιόλαδο περιέχει 60-80% μονοακόρεστα λιπαρά οξέα τα οποία είναι πολύ πιο ανθεκτικά σε οξειδωτικές διαδικασίες σε σχέση με τα πολυακόρεστα που περιέχονται στα σπορέλαια.
Έχει αποδειχθεί ότι τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και ειδικά το ελαϊκό οξύ, προστατεύουν από τη στεφανιαία νόσο γιατί ελαττώνουν τη συγκέντρωση των λιποπρωτεϊνών χαμηλής πυκνότητας LDL ("κακή χοληστερίνη"), και ταυτόχρονα μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα της HDL (δηλαδή της "καλής χοληστερίνης") η οποία προστατεύει τον οργανισμό από την αρτηριοσκλήρωση.
Επίσης το ελαιόλαδο αποτελεί πλούσια πηγή λιποδιαλυτών βιταμινών Α,D,K και ειδικά Ε οι οποίες προστατεύουν τον οργανισμό μας από κάποια είδη καρκίνου (πχ παχέος εντέρου και μαστού) καθώς επίσης και από την οστεοπόρωση. Οι βιταμίνες αυτές καθώς και οι πολύτιμες πολυφαινόλες του ελαιόλαδου, ανευρίσκονται μόνο στα παρθένα ελαιόλαδα, καθώς στα ραφιναρισμένα καταστρέφονται σχεδόν ολοσχερώς. Το ελαιόλαδο εκτός των άλλων, λόγω της αντιοξειδωτικής του δράσης καθυστερεί την γήρανση των κυττάρων, βοηθάει στην πέψη και στην απορρόφηση του ασβεστίου και βελτιώνει την υγεία του δέρματος μας.
Μελέτες που έχουν γίνει για τις ευεργετικές ιδιότητες του ελαιόλαδου στην ανάπτυξη των παιδιών, υποστηρίζουν ότι φυσιολογικές ποσότητες πρόσληψης ελαιόλαδου παρέχουν την κατάλληλη πηγή λιπαρών οξέων για την φυσιολογική ενασβεστίωση των οστών. Έχει επίσης υποστηριχθεί, ότι χαμηλή πρόσληψη λινελαϊκού οξέος μπορεί να καθυστερήσει την φυσιολογική ανάπτυξη και να προκαλέσει δερματικές, ηπατικές και μεταβολικές διαταραχές. Το ελαιόλαδο λοιπόν, και ειδικά όταν αυτό προέρχεται από βιολογικής καλλιέργειας ελιά, δηλαδή χωρίς καμία ανιχνεύσιμη χημική ουσία, είναι σε όλους φανερό ότι συνιστά αναπόσπαστο μέρος της ιδανικής διατροφής των παιδιών μας.
Το ελαιόλαδο είναι προτιμότερο να τρώγεται ωμό έτσι ώστε ο οργανισμός να απορροφά όλες τις θρεπτικές του ουσίες. Ακόμα όμως και στο τηγάνισμα, το ελαιόλαδο θεωρείται ως το πλέον κατάλληλο, μια και είναι το πιο ανθεκτικό στις υψηλές θερμοκρασίες και στην οξείδωση.
Είναι πλέον πέραν κάθε αμφιβολίας ότι το ελαιόλαδο προστατεύει την υγεία του ανθρώπου. Τον Νοέμβριο του 2004 δημοσιεύθηκε στο: CFSAN/Office of Nutritional Products, Labeling and Dietary Supplements November 1, 2004 η οδηγία του FDA (Docket No 2003Q-0559) η οποία λέει ότι 23 γραμμάρια (2 κουταλάκια του γλυκού) ελαιόλαδο προστατεύει από τα στεφανιαία νοσήματα και μάλιστα όταν αυτό περιέχει μεγάλο αριθμό σε μονοακόρεστα. Ο Οργανισμός Παρασκευής Υγιεινής Διατροφής της Πολιτείας του Ιλλινόι (Forest Preserve of Cook County Illinois) θεωρεί ότι το καλύτερο ελαιόλαδο για την σαλάτα είναι το κίτρινο.